ذخیره ارزش چیست؟ بیت‌کوین یک ذخیره ارزش

آیا بیت کوین یک ذخیره ارزش است؟

به احتمال زیاد زمانی که به دارایی مطمئن و ایده آل فکر می‌کنید، فلزات گران‌بهایی مانند طلا و نقره جزو گزینه‌های اصلی شماست. چنین سرمایه‌گذاری‌هایی در طول تاریخ همیشه نگهدار ثروت و سرمایه افراد در نوسانات شدید بازار بوده است. اما سؤال دنیای امروز اینجاست که آیا بیت کوین هم رد پای چنین دارایی‌هایی را دنبال می‌کند؟ آیا می‌توان بیت کوین را به‌عنوان یک دارایی مطمئن و ایده آل مانند طلا یا به عبارتی یک ذخیره ارزش شناخت؟

ذخیره ارزش چیست؟

به‌طورکلی به توانایی یک دارایی در حفظ ارزش خود طی زمان، ذخیره ارزش گفته می‌شود. قیمت یک دارایی با ذخیره ارزش خوب در طول زمان نه تنها کاهش پیدا نکرده که بیشتر می‌شود. حداقل می‌توان مطمئن بود که ارزش آن در گذر زمان ثابت باقی‌مانده و از قیمت اولیه کمتر نخواهد شد. به‌عنوان‌مثال طلا و نقره به‌عنوان دارایی‌هایی با ذخیره ارزش مناسب شناخته می‌شوند که به صورت سنتی تا به امروز ارزش خود را حفظ کرده‌اند.

ویژگی های ذخیره ارزش مناسب چیست؟

به‌طور قطع یک سرمایه با ذخیره ارزش مناسب دارای ویژگی‌هایی است که آن را برای این جایگاه شایسته کرده است. شما اغلب می‌توانید میان کالاها یا دارایی‌هایی که به‌عنوان ذخیره ارزش مناسب معرفی می‌شوند، با وجود تفاوت‌های بسیار، شباهت زیادی پیدا کنید. همین شباهت‌ها به‌عنوان ویژگی‌های یک دارایی با ذخیره ارزش مناسب شناخته می‌شود. 

ماندگاری

شاید بررسی صفت ماندگاری کمی خنده‌دار باشد ولی باید بدانید که یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی که طلا را به یک ذخیره ارزش مناسب تبدیل کرده است ماندگاری است. اینکه شما می‌توانید برای سال‌ها طلا را در یک جا رها کنید و مطمئن باشید که نه کپک می‌زند، نه می‌گندد، نه می‌پوسد و نه خراب می‌شود. 

برای اینکه بیشتر متوجه اهمیت این مسئله شویم، مواد غذایی را در نظر بگیرید. سیب و موز هر کدام دارای ارزش ذاتی‌اند، زیرا انسان برای بقا، به مواد غذایی وابسته است. اگر دسترسی به مواد غذایی به هر دلیلی کم شود، طبیعتاً ارزش این مواد بسیار بیشتر می‌شود. اما مشکل اینجاست که مواد غذایی را نمی‌توان برای مدت زیاد نگهداری کرد و طبیعتاً با گذر زمان این مواد فاسد خواهند شد، در نتیجه به‌عنوان ذخیره ارزش در بلندمدت، انتخاب مناسبی نیستند. 

کمیابی

اما اگر با موردی برخورد کنیم که علاوه بر ذات ارزشمند، ماندگار باشد چه؟ به‌عنوان‌مثال یک بسته ماکارونی را در نظر بگیرید. ماندگاری بالایی دارد و انسان از نظر غذایی به آن نیازمند است، پس ذات ارزشمندی هم دارد. ولی همچنان برای سرمایه گذاری ارزشمند نیست. هیچ تضمینی هم وجود ندارد که حتی در حادترین شرایط برای سرمایه‌گذاری ارزشمند باشد. ماکارونی از منابع در دسترس ارزان‌قیمت تهیه شده و هر کارخانه‌ای قادر است بازار را از آن اشباع کند. اما این در مورد یک دارایی با ذخیره ارزش مناسب صدق نمی‌کند. 

طلا را در نظر بگیرید. کمیاب بودن فلز طلا یکی از دلایل دیگری است که ارزش آن را به شکلی دائمی حفظ می‌کند. منابع طلا هر قدر زیاد، باز هم محدود است و امکان تولید آن نیز هزینه‌برتر از آن است که صرفه اقتصادی داشته باشد. به همین خاطر طلا ارزش خود را در درازمدت حفظ می‌کند ولی یک بسته ماکارونی خیر.

تولید یا استخراج دشوار

تولید یا استخراج دشوار می‌تواند به‌طور مستقیم با کمیابی در ارتباط باشد. ارزهای کاغذی مانند دلار، یورو و ین را در نظر بگیرید. شاید آن‌ها به نظر سرمایه‌گذاری مناسبی بیایند ولی چاپ بی‌رویه ارز، قدرت خرید را به‌تدریج کم می‌کند. به‌عنوان‌مثال ارزش صد هزار دلار در سال ۲۰۰۰ با امروز کاملاً متفاوت است. حالا فردی را در نظر بگیرید که همه سرمایه‌اش را تبدیل به پول کرده و در تشک نگهداری کرده است. مسلماً امروز او با همان پول قدرت خریدی بسیار کمتر از گذشته خواهد داشت. 

یا اینکه فرض کنید در حال حاضر مجموع دلارهای چاپ شده ۱۰۰ میلیارد دلار  است و شما ۲۵% از این میزان را در اختیار دارید، بنابراین، ۲۵ میلیارد دلار در اختیار شما است. اما پس از مدتی دولت تصمیم می‌گیرد برای مثال ۸۰۰ میلیارد دلار اضافی برای تحریک اقتصاد چاپ کند. سهم شما به‌طور ناگهانی از ۲۵ % به ۳ %  کاهش می‌یابد. پول بیشتری در گردش قرار گرفته و سهم شما مانند گذشته قدرت خرید ندارد.

با اینکه امروزه می‌توان طلا را هم در آزمایشگاه تولید کرد اما هیچ کارخانه‌ای نمی‌تواند بازار را از طلا پر کند چون تولید آزمایشگاهی آن حتی از استخراجش هزینه‌برتر خواهد بود و تأثیری در قیمت و کمیابی آن نخواهد داشت. هر قدر هم هجوم بازار برای خرید طلا بالا برود، استخراج آن ظرفیتی بیشتر نخواهد داشت.

چرا بیت کوین می‌تواند ذخیره ارزش باشد؟

از همان روزهای ابتدایی پیدایش بیت کوین طرفداران این ارز را به “طلای دیجیتال” تشبیه کرده‌اند و حالا با توجه به ارزش بالای این رمز ارز این تشبیه چندان هم بی‌راه نیست. آن‌ها معتقدند که بیت کوین بهترین راه برای ذخیره و حفظ ثروت است، زیرا با گذشت زمان از ارزش آن کم نمی‌شود و تا به امروز بهترین دارایی  از نظر بازدهی یا Performance بوده است.

با این وجود بیت کوین به نوسانات طوفانی خود مشهور است و دارایی‌ای که در یک روز ۲۰ درصد از ارزش خود را از دست می‌دهد چگونه می‌تواند یک ذخیره ارزش مناسب باشد؟

کمیابی بیت کوین

ویژگی مهم کمیابی یک ذخیره ارزش مناسب را به خاطر آورید. به‌طور قطع کمیابی یکی از قانع‌کننده‌ترین دلایل برای ذخیره ارزش بودن بیت کوین است. این رمز ارز طوری برنامه‌نویسی شده که هرگز بیشتر از ۲۱ میلیون بیت کوین وجود نخواهد داشت. 

تنها راه برای ایجاد بیت کوین جدید، استخراج یا ماینینگ است که تا حد زیادی به استخراج طلا شباهت دارد. البته در اینجا استخراج‌کنندگان بیت کوین به‌هیچ‌عنوان با حفاری زمین سروکار نداشته و باید با استفاده از توان محاسباتی دستگاه‌های خود، معماهای رمزنگاری‌شده را حل کنند. میزان مشخصی بیت کوین به‌عنوان پاداش حل معما در اختیار فرد استخراج‌کننده قرار می‌گیرد. 

هر چهار سال یک بار با توجه به رویداد رخ داده در شبکه بیت کوین به نام Halving یا نصف شدن میزان پاداش استخراج هر بلوک کم‌تر می‌شود. به‌عنوان‌مثال در روزهای ابتدایی بیت کوین، سیستم به ازای تولید هر بلوک معتبر ۵۰ بیت کوین پاداش می‌داد. در اولین Halving این تعداد به ۲۵ کاهش پیدا کرد و در Halving بعد به ۱۲.۵ بیت کوین رسید. حالا پاداش استخراج هر بلوک معتبر ۶.۲۵ بیت کوین است و این روند تا بیش از ۱۰۰ سال آینده ادامه پیدا می‌کند تا آخرین بیت کوین استخراج‌شده و وارد گردش شود. 

در مقایسه با پول کاغذی اگر شما در سال ۲۰۱۰، ۲۵ درصد کلیه بیت کوین‌ها را خریداری کردید حتی تا امروز با گذشت ۱۰ سال شما همچنان دارای ۲۵ درصد بیت کوین‌ها هستید.

ولی چرا تعداد بیت کوین‌ها ثابت می‌ماند؟

نرم‌افزار بیت کوین منبع باز است. شاید به همین خاطر خیال کنید که می‌توانید با کپی کردن کدها، نسخه شخصی‌سازی و تغییریافته خود را با میزان جدید بسازید. مثلاً ۱۰۰ میلیون بیت کوین جدید به چرخه اضافه کنید.

بد نیست بدانید که همه می‌توانند این کار را انجام بدهند و به‌هیچ‌عنوان غیرممکن نیست. شما نرم‌افزار را شبیه‌سازی کرده‌اید و تغییرات مدنظر را اعمال کرده و یک گره یا  Node اجرا کرده‌اید. همه‌چیز خوب است به‌جز یک مسئله کوچک اما کلیدی! هیچ گره دیگری به شبکه تغییریافته شما وصل نمی‌شود. 

به‌محض ایجاد تغییرات در پارامترهای نرم‌افزاری شبکه بیت کوین، سایر اعضا، شما را نادیده می‌گیرند. پس شما در اینجا یک انشعاب یا Fork ایجاد کرده‌اید و این برنامه دیگر بیت کوین پذیرفته‌شده سابق نیست.

ساده بگوییم این کار درست مثل این است که شما یک عکس از تابلوی مونالیزا بگیرید و ادعا کنید حالا دو مونالیزا وجود دارد. شما هر چقدر هم به این مسئله باور داشته باشید هیچ فرد دیگری شما را باور نخواهد کرد. 

دولت حاکم بر بیت کوین از هر کاربری که نرم‌افزار بیت کوین را اجرا می‌کند تشکیل‌شده است. تنها راه برای تغییر این پروتکل موافقت حداکثری کاربران است و آن‌ها به سادگی با مسئله‌ای مثل افزایش تعداد کل بیت کوین‌ها موافق نخواهند بود. در واقع شما از آن‌ها می‌خواهید تا از ارزش دارایی‌های خود کم کنند. چه کسی واقعاً دوست دارد که از دارایی هایش کم شود؟

توسعه‌دهندگان کماکان روی بهبود کارکرد شبکه بیت کوین کار می‌کنند و گاهی پیشنهاد اضافه شدن ویژگی‌های جدیدی را مطرح می‌کنند ولی برای اعمال حتی کوچک‌ترین تغییرات ، میان افراد اختلاف‌نظر وجود دارد. شاید حتی یک توافق جمعی ساده سال‌ها به زمان نیاز خواهد داشت. 

هر چه این سازوکار گسترده‌تر شود، اعمال فشار برای ایجاد تغییرات دشوارتر می‌شود. به همین خاطر سرمایه‌گذاران یا Holders می‌توانند از ثبات شرایط و کم نشدن ارزش دارایی‌هایشان اطمینان داشته باشند. 

چرا بیت کوین می‌تواند یک ارز باشد؟

اگر از ماجرای ذخیره ارزش مناسب و مشخصاتش فراتر برویم و به ویژگی‌های یک ارز قابل قبول برسیم، فاکتورهای دیگری نیز علاوه بر مشخصات بالا مطرح می‌شود. دوام و کمیابی می‌توانند ملاک مناسبی برای یک دارایی باشند اما برای ارز ویژگی‌هایی مانند تعویض‌پذیری، قابلیت حمل‌ونقل و تقسیم‌پذیری از اهمیت بسیار بیشتری برخوردار است. در واقع همین ویژگی‌ها بود که پول‌های کاغذی را جایگزین طلا کرد. 

تعویض ‌پذیری بیت کوین

تعویض‌پذیری به معنی غیرقابل تشخیص بودن دارایی‌ها از یکدیگر است. به‌عنوان‌مثال فرض کنید صد گرم طلا را از  بازار تهران و صد گرم طلا را از بازار اصفهان خریداری کرده‌اید. از آنجایی که این دو از نظر وزنی تفاوتی ندارند پس تفاوتی در ارزش نیز نخواهند داشت. در مورد سهام و پول نقد نیز چنین چیزی صادق است. 

اما در مورد بیت کوین کمی موضوع پیچیده است. در حقیقت فرقی ندارد که شما صاحب کدام یک از بیت کوین‌های در دسترس هستید و ۱ بیت کوین همیشه برابر ۱ بیت کوین است. پیچیدگی زمانی رخ می‌دهد که در تاریخچه تراکنش‌های یکی از این  بیت کوین‌ها، خریدوفروشی غیرقانونی اتفاق افتاده باشد و این فعالیت مجرمانه تحت نظر یکی از نهادها باشد. 

این نهاد می‌تواند بیت کوین مذکور را در لیست سیاه قرار داده و برای کسب‌وکارهایی که این بیت کوین را می‌پذیرند مشکل ایجاد خواهد شد. 

سؤالی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا باید نگران این موضوع باشیم؟ 

تصور کنید که برای خرید به مغازه‌ای می‌روید. نه شما به‌عنوان خریدار و نه فروشنده می‌دانید که با این پول کاغذی چه خریدوفروش‌هایی در گذشته صورت گرفته است چون اساساً در سیستم پول کاغذی مفهوم ثبت تاریخچه تراکنش‌ها تعریف نشده است. اما برای بیت کوین این مسئله تعریف شده است. 

در بدترین سناریوی ممکن، بیت کوین‌های قدیمی‌تر موجود در چرخه بازار دارای تاریخچه تراکنش‌های خریدوفروش بیشتری بوده و با قیمتی کمتر از یک بیت کوین جدید معامله می‌شوند. همین سناریو ممکن است برای عده‌ای بزرگ‌ترین تهدید بیت کوین باشد و برای عده‌ای دیگر یک مسئله ساده و پیش‌پاافتاده.

واقعیت این است که خاصیت تعویض‌پذیری در بیت کوین تابه‌حال کارکرد مناسبی داشته و تنها در اتفاقاتی انگشت‌شمار، چند بیت کوین به خاطر تاریخچه تراکنش‌هایشان فریز یا مسدود شده‌اند.

 قابل ‌حمل بودن بیت کوین

بسیار مهم است که یک دارایی را بتوان به راحتی جابجا کرد. برای مثال تصور کنید نحوه جابجایی ۱۰  هزار دلار با اسکناس‌های ۱۰۰ دلاری ساده‌تر است یا جابجایی بشکه‌های نفتی که ارزش آن‌ها به ۱۰ هزار دلار می‌رسد؟ یک ارز خوب باید به اندازه‌ای کوچک باشد که استفاده‌کننده را برای جابجایی به زحمت نیندازد.

طلا به‌طور سنتی در این زمینه بسیار خوب عمل کرده و با ایجاد واحدهای کوچک‌تر جابه‌جایی را نیز ساده‌تر کرده است. اما بیت کوین حتی در این زمینه از طلا جلو خواهد زد زیرا بیت کوین ماهیت فیزیکی نداشته و شما به سادگی می‌توانید میلیاردها دلار را در یک کیف پول سخت‌افزاری به اندازه تنها یک کف دست جای‌داده و جابه‌جا کنید.

تقسیم ‌پذیری بیت کوین

تقسیم‌پذیری یعنی قابلیت تبدیل به واحدهای کوچک‌تر. به‌عنوان‌مثال یک دلار برابر است با ۱۰۰ سنت و سکه‌های ۱ سنتی، ۵ سنتی، ۱۰ سنتی، ۲۵ سنتی و ۵۰ سنتی برای راحتی استفاده روزمره نیز در نظر گرفته شده است. 

درمورد بیت کوین ما می‌دانیم که ۲۱ میلیون بیت کوین وجود دارد. اما هر یک از این بیت کوین‌ها به صد میلیون واحد کوچک‌تر یعنی ساتوشی تقسیم‌شده‌اند. واحدهای کوچک‌تر به کاربران مختلف امکانات زیادی برای پرداخت و جابه‌جایی پول می‌دهد زیرا امکان جابه‌جایی مبالغی تا حداکثر ۸ رقم اعشار امکان‌پذیر است. به همین خاطر است که حتی سرمایه‌گذاران خرد هم از خرید و فروش بیت کوین بی‌نصیب نیستند و هیچ‌کس مجبور نیست حتماً یک بیت کوین کامل داشته باشد. هر کسی می‌تواند به اندازه جیب و سرمایه‌ش بیت کوین بخرد.

بیت کوین؛ ارز یا ذخیره ارزش؟

میان افراد حوزه ارزهای دیجیتال در خصوص نقش بیت کوین دو دستگی جالبی وجود دارد. بسیاری معتقدند که بیت کوین تنها یک ارز ساده است و برای جابه‌جایی دارایی از یک نقطه‌ به نقطه‌ای دیگر کاربرد دارد. در سمت مقابل عده‌ای نیز بر این باورند که بیت کوین تنها یک ذخیره ارزش است. 

بیت کوین و طرفداران ذخیره ارزش

طرفداران ذخیره ارزش معتقدند که بیت کوین پیش از آنکه به‌عنوان یک ارز کامل شناخته شود باید یک سیر تکاملی را طی کند. این تکامل وابسته به زنجیره‌ای از رخداد است که حتی بسیاری از آن‌ها تابه‌حال اتفاق افتاده است. بیت کوین کاربردی بودن و امنیتش را ثابت کرده است اما هنوز مخاطب چندانی ندارد. علاقه‌مندان به این سیستم نوظهور اغلب طیفی کوچک از معامله گران و سرمایه‌گذاران بازارهای مالی‌اند. 

بیت کوین برای تکمیل این سیر به ایجاد آگاهی و آموزش و همچنین توسعه زیرساخت‌ها برای ورود به مؤسسات مالی نیاز دارد. علاوه بر این عموم مردم باید از ذخیره ارزش بودن بیت کوین مطمئن شوند. تنها در صورتی بیت کوین به یک ارز کامل تبدیل می‌شود که این گام‌ها را پشت سر بگذارد. 

قانون گرشام؛ پول بد، پول خوب را از رواج می‌اندازد

در حال حاضر آنچه جلوی رواج بیت کوین را گرفته قانون گرشام است. این قانون می‌گوید که پول بد، پول خوب را از رواج می‌اندازد و به این معنی است که وقتی دو نوع ارز در دسترس افراد باشد، تمایل مردم به خرج کردن پولی که کم‌ارزش‌تر است بیشتر می‌شود. کاربران بین بیت کوین و پول‌های کاغذی برای خرج کردن پول‌های کاغذی را انتخاب می‌کنند و بیت کوین را برای سرمایه‌گذاری نگه می‌دارند. زیرا به ثبات یا بیشتر شدن ارزش بیت کوین معتقدند. 

اگر شبکه بیت کوین همچنان رشد کرده و مورد توجه کاربران بیشتری قرار بگیرد، نقدینگی در آن بیشتر شده و به‌تدریج قیمت آن ثابت می‌شود. ثبات قیمت در بیت کوین امید سودآوری را از بین خواهد برد و از طرفی بیت کوین را به‌عنوان یک ارز قدرتمند برای تجارت‌های روزانه وارد میدان خواهد کرد و حتی به یک واحد محاسبه بدل خواهد شد. با این استدلال روزی که یک بشکه نفت به جای ۴ دلار به بیت کوین قیمت‌گذاری شود، چندان دور نخواهد بود.

حالا که درباره ویژگی ذخیره ارزش تا به اینجا پیش رفتیم پس تکلیف کسانی که مخالف ویژگی ذخیره ارزش بیت کوین هستند چیست؟

بیت کوین و مخالفان ذخیره ارزش

استدلال‌های ارائه شده ممکن است برای برخی کاملاً منطقی بوده و برای برخی دیگر دیوانگی مطلق باشد! انتقادهای بسیار کمی در رابطه با “بیت کوین یا طلای دیجیتال” گفته شده که هم از سوی طرفداران بیت کوین و هم از سوی منتقدان رمز ارزها مطرح می‌شود. 

اولین جمله‌ای که در آغاز این اخلاف نظر مطرح می‌شود، جمله ابتدایی وایت پیپر یا سپیده نامه بیت کوین است. “بیت کوین یک سیستم پول نقد الکترونیکی همتا به همتاست.” آن‌ها به استناد به این جمله معتقدند که ساتوشی، پدیدآورنده بیت کوین، به دنبال تولید یک ارز جدید بوده و نه منبعی برای سرمایه‌گذاری. 

در ادامه این استدلال گفته می‌شود که بیت کوین تنها در صورتی می‌تواند ارزشمند باشد که کاربران ارزهای خود را خرج کنند. نگهداری و خرج نکردن این ارز نه تنها به پذیرش عمومی کمک نمی‌کند که به سیستم آسیب می‌رساند. در واقع اگر بیت کوین به‌عنوان پول نقد دیجیتال مورد اقبال عمومی قرار نگیرد، ماهیت اصلی آن زیر سؤال می‌رود.

کارمزد تراکنش‌های بیت کوین

کارمزد بالای تراکنش‌های بیت کوین یکی از مهم‌ترین چیزهایی است که ارز بودن بیت کوین را زیر سوال می‌برد. در واقع این مسئله منجر به ایجاد یک انشعاب (Fork) بسیار مهم در سال ۲۰۱۷ شد. اقلیتی از طرفداران بیت کوین خواهان سیستمی با بلوک‌های پرظرفیت‌تر بودند و این مسئله به کاهش هزینه کارمزد کمک بسیاری می‌کرد. شلوغی شبکه اصلی می‌تواند کارمزد تراکنش‌ها را به نحوی چشمگیر زیاد کند. به‌عنوان‌مثال ابداً منطقی نیست که شما برای یک خرید ۳ دلاری ۱۰ دلار کارمزد بپردازید. در نتیجه از خرید منصرف خواهید شد. 

شبکه حاصل از این انشعاب به نام بیت کوین کش معروف است. علاوه بر این در شبکه اصلی بیت کوین هم یک به‌روزرسانی به نام سگویت (SegWit) اتفاق افتاد که به‌طور اسمی ظرفیت بلوک‌ها را افزایش می‌داد. این به‌روزرسانی زمینه را برای ایجاد شبکه Lightning فراهم کرد. این شبکه در تلاش است تا میزان کارمزدها را به کمک تراکنش‌های برون زنجیره‌ای کم کند. متأسفانه در واقعیت شبکه Lightning زیاد مؤثر واقع نشد. زیرا راه‌اندازی، استفاده و درک اتفاقات درون آن بسیار پیچیده‌تر از نسخه‌ بیت کوین است.

علاوه بر این به خاطر افزایش تعداد کاربران و ثبت تراکنش‌های بیشتر، فضای بلوک‌ها از گذشته نیز پر تر است و به همین خاطر تراکنش‌های درون زنجیره‌ای در زمان‌های شلوغ در شبکه، ابداً ارزان و به‌صرفه نیست.

در واقع همان‌طور که دیدیم با خود استدلال ارز بودن بیت کوین می‌توان ثابت کرد که این ارز به خاطر عدم افزایش اندازه بلوک‌ها، برای این کار چندان کاربردی نیست.

بیت کوین بدون ارزش ذاتی

بسیاری مقایسه طلا و بیت کوین را مقایسه‌ای نادرست تلقی می‌کنند. تاریخ طلا با تاریخ تمدن گره‌خورده است و این فلز گران‌بها طی سال‌های طولانی در جوامع متفاوت نقش‌های کلیدی بر عهده داشته است. هنوز هم با اینکه استاندارد طلا کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد ولی با این وجود هنوز هم یک دارایی امن است. 

دقیق‌تر نگاه کنیم متوجه خواهیم شد که مقایسه طلا با بیت کوین چندان هم منطقی نیست. طلا همیشه پادشاه دارایی‌ها بوده و علاوه بر این در صنعت نیز کاربردهای مخصوص به خود را دارد. این در حالی است که بیت کوین خارج از شبکه‌اش هیچ استفاده‌ای ندارد. نه از آن به‌عنوان یک فلز رسانا در صنعت می‌توان استفاده کرد و نه می‌شود با آن گردنبند ساخت و به گردن آویخت. 

البته که شباهت‌ها در حوزه‌های دیگری مطرح‌شده و وجود دارد ولی هیچ‌کس نمی‌تواند این واقعیت را تغییر دهد که بیت کوین تنها یک دارایی دیجیتال است. 

اما اگر درباره تاریخچه پول به عقب برگردیم متوجه یک حقیقت جالب خواهیم بود. پول یک باور مشترک است. ارزش یک دلار به اندازه ارزشی است که دولت‌ها به آن نسبت داده و جامعه آن را می‌پذیرد. همه ما خواه‌ناخواه با ارزشمند بودن طلا موافقت کرده‌ایم و بیت کوین هم از این قضیه مستثنا نیست. با این وجود تعداد افرادی که به ارزشمندی بیت کوین معتقدند بسیار کمتر از معتقدان طلا یا دلار است.

نوسانات و همبستگی

اگر شما هم از جمله خریداران اولیه بیت کوین بوده‌اید، به‌طور قطع از رشد ثروت خود طی این سال‌های کوتاه شگفت‌زده‌اید. به‌طور قطع بیت کوین برای شما ذخیره ارزش مناسبی است. 

اما اگر از آن دسته افرادی هستید که در اوج قیمت به سراغ بیت کوین رفته‌اید و افزایش سرمایه دلپذیر را تجربه نکرده‌اید و بیش از آنکه سود کرده باشید، ضرر کرده‌اید، به‌طور قطع نظر شما درباره بیت کوین متفاوت است. 

بیت کوین به شدت پر نوسان است و حتی عده‌ای معتقدند که بازار آن غیرقابل‌پیش‌بینی است. در برابر بیت کوین طلا و نقره دارای نوسانات ناچیزی هستند. البته که بیت کوین در ابتدای راه است و در نهایت ثبات پیدا خواهد کرد. همین مسئله به‌خودی‌خود نشان می‌دهد که بیت کوین در حال حاضر ذخیره ارزش نیست. 

البته نباید رابطه بیت کوین با بازارهای سنتی را نادیده گرفت. از زمان خلق بیت کوین تا به امروز بازارهای سنتی همواره روندی صعودی را طی کرده‌اند. این به این معنی است که بیت کوین هنوز در شرایط سخت آزمایش نشده است. طرفداران بیت کوین ممکن است بین بیت کوین و سایر دارایی‌ها ارتباطی نبینند اما واقعیت این است که ما به‌هیچ‌عنوان نمی‌توانیم از این موضوع مطمئن شویم مگر اینکه کل بازار شروع به ریزش کند و قیمت بیت کوین ثابت بماند. 

ماجرای بیت کوین و حباب

بد نیست که برای بررسی بیت کوین از منظر حباب نخست دو حباب اقتصادی بزرگ در طول تاریخ را بررسی کنیم.

حباب گل لاله (Tulip Mania) و حباب عروسک‌های Beanie Babies ازجمله حباب‌های اقتصادی بزرگ است. در هر دو مورد، سرمایه‌گذاران اقدام به خرید اقلامی ‌کرده بودند که تصور می‌کردند جنسی نادر است و به امید به اینکه با فروش مجدد سود بسیاری به جیب بزنند وارد این سرمایه‌گذاری شده بودند. 

اما واقعیت این بود که این اقلام به‌خودی‌خود ، آن‌چنان باارزش نبودند و تولید آن‌ها نسبتاً آسان بود. زیاد طول نکشید که سرمایه‌گذاران فهمیدند که این دارایی‌ها را بیش‌ازحد ارزش‌گذاری شده‌اند و پس‌ازآن بود که حباب شکل‌گرفته در بازار گل لاله و عروسک‌های Beanie Babies از هم فروپاشید.

اتفاقات رخ داده در این دو حباب چندان شبیه به بیت کوین نیست زیرا ارزش بیت کوین از اعتقاد کاربران به آن حاصل‌شده و برخلاف قضیه لاله‌ها، برای پاسخگویی به تقاضا نمی‌توان بیت کوین بیشتری تولید کرد. 

اما با این اوصاف، هیچ‌چیز  نمی‌تواند تضمین کند که سرمایه‌گذاران در آینده بیت کوین را بیش‌ازحد ارزش‌گذاری شده (Overvalued)، ندانند و بیت کوین با مسئله حباب اقتصادی و ترکیدن آن مواجه نشود.

عملکرد بیت کوین در بحران اقتصادی همه گیری ویروس کرونا

ابتدای سال ۲۰۲۰ جهان با یک شوک مالی بسیار بزرگ مواجه شد. گسترش همه گیری ویروس کرونا فشارهای شدیدی بر بازارهای جهانی وارد کرد. این شوک بسیاری از صنایع و بازارهای مالی را از رونق انداخت. بازار رمزارزها نیز متاثر از این موضوع ریزش کوتاهی تجربه کرد و سپس به سرعت به وضعیت صعودی خود بازگشت.  

بیت کوین در این میان یکی از ارزهایی بود که عملکرد بسیار موفقی داشت. چالش بر سر راه بیت کوین تنها مربوط به بحران همه گیری کرونا نبود؛ بلکه دولت‌‌های خارجی با سخت‌گیری‌هایی در تلاش بودند که در این بازار  اعمال نفوذ کنند. از جمله این موارد می‌‌توان به ممنوعیت کامل صنعت ماینینگ چین اشاره کرد. از طرفی دیگر تعطیل کردن فعالیت اکسچنج‌های چینی نیز بخش دیگری از این اعمال فشارها بود تا فشار فروش در این صنعت افزایش یابد. 

در این میان کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) هم بیکار نبوده و بر حسب عادت شروع به رد درخواست ثبت مجوز برای ایجاد صندوق‌های قابل معامله‌ای کرد که قصد خرید و فروش یا نگهداری مستقیم بیت کوین در ایالات متحده آمریکا را داشتند. هرچند که در این زمینه یک مورد استثنا مجوز گرفت که اگر وارد جزئیات آن صندوق ETF شویمِ؛ متوجه خواهیم شد این صندوق عملا به طور مستقیم بیت کوین را نگهداری و یا معامله نمی‌کند. این صندوق تنها به طور غیر مستقیم در بازار فیوچرز یا آتی بیت کوین فعالیت دارد.

این کمیسیون همچنین شروع به تهدید و شکایت از رمزارزهای بازار از جمله ریپل کرد. به طور خلاصه دولت‌ها و نهاد نظارتی در چند سال اخیر هر عمل ممکنی را برای دستکاری یا تاثیرگذاری بر قیمت بازار رمزارزها انجام داده‌اند اما تفاوت اساسی این است که هر سال اثر این اقدامات بر مسیر بازار رمزارزها بی اهمیت تر شده است. احتمالا دلیل این اتفاق این است که هر سال افراد بیشتری با ذات رمزارزها و هدف اصلی آن آشنا شده‌اند.

 با تمامی این فشارها بازار رمزارزها و به خصوص بیت کوین سال ۲۰۲۰ را با عملکردی بهتر از سایر بازارهای مالی به پایان رساند. در سال ۲۰۲۱ بیت‌کوین باز هم به رشد قیمتی خود ادامه داد و علی رغم ریزش‌ها و اصلاحات قیمتی بزرگ در انتهای سال ۲۰۲۱ باز هم از بسیاری از کلاس‌های دارایی، عملکرد بهتری از خود نشان داد.

بیت کوین به عنوان یک ذخیره ارزش به‌ درستی نقش خود را به پایان رساند و نشان داد توانایی مقاومت در مقابل بحران های مالی را دارد. باید متذکر شد که سایر بازارهای جهانی در طول این دو سال تنها به واسطه کمک‌های دولتی و تزریق کمک های مالی سقوطی بیشتر از این را تجربه نکردند. 

سخن پایانی

بیت کوین مطمئناً از اغلب ویژگی‌های یک ذخیره ارزش مانند طلا برخوردار است. تعداد آن محدود است، شبکه آن به اندازه کافی غیرمتمرکز و امن است و می‌توان از آن برای نگهداری و انتقال ارزش استفاده کرد.

در نهایت بیت کوین با توجه به شرایطی که پشت سر گذاشته؛ موفق شده تا جای خود را در سبد سرمایه گذاری بسیاری پیدا کند. با این وجود بسیاری از تحلیل گران پیشنهاد می‌کنند در سبد سرمایه گذاری در کنار رمزارزها از طلا و سایر کلاس های دارایی نیز بهره ببرید.