وب ۳ یا Web 3 چیست از جمله سؤالاتی است که این روزها در محافل دنیای ارزهای دیجیتال شنیده می‌شود و تصویری متفاوت از آینده را ارائه می‌دهد. اما وب ۳ چیست و چگونه می‌توان آن را بهتر درک کرد؟ در ساده‌ترین می‌توان گفت که وب ۳.۰ اینترنت آینده است.
برای شروع، شکلی جدید از اینترنت را تصور کنید که قدرت تفسیر و فهم بسیار بالایی دارد. این شکل از اینترنت می‌تواند تمامی ورودی‌هایی را که در اینترنت جست‌وجو می‌کنید؛ تحلیل و به‌طور دقیق درک کند. این ورودی‌ها می‌توانند از جنس متن، صدا یا هر رسانه دیگری باشند. این اینترنت می‌تواند محتوای اختصاصی و آنچه دقیقاً دنبالش هستید را برای شما طراحی و ارائه کند.
ما در نقطه اوج مرحله‌ای جدید در تکامل وب هستیم که برخی پیشگامان ابتدایی این مسیر آن را وب ۳.۰ نام‌گذاری کرده‌اند. در حال حاضر چندین برنامه کاربردی Web 3.0 در مراحل اولیه خود هستند اما تا زمانی که اینترنت جدید به‌طور کامل در زیرساخت وب جانمایی نشود، پتانسیل واقعی آن‌ها قابل‌مشاهده نیست.
در این مقاله بیشتر با مفهوم وب ۳.۰ آشنا خواهیم شد که در مرحله اول web 3 چیست و در ادامه اینکه چه تأثیری بر زندگی ما خواهد گذاشت.
سرفصل‌های این آموزش
وب ۳.۰ چیست؟
همان‌طور که گفتیم وب ۳.۰ اینترنت آینده است. در این بستر وبسایت‌ها و برنامه‌ها می‌توانند داده‌ها و اطلاعات را به روشی هوشمندانه پردازش کنند. درست مانند مغز انسان! این عمل با بهره‌گیری از فناوری‌هایی مانند ماشین لرنینگ (ML)، داده‌های بزرگ (Big Data)، فناوری دفتر کل غیرمتمرکز (DLT) و… امکان‌پذیر می‌شود. نامی که تیم برنرز-لی مخترع WWW یا جهان وب در ابتدا برای Web 3.0 در نظر گرفته بود؛ وب معنایی Semantic Web بود. هدف وب معنایی رسیدن به اینترنتی خودمختارتر، هوشمندتر و بازتر بود.
در وب ۳.۰ داده‌ها به شیوه غیرمتمرکز به یکدیگر متصل خواهند شد. این مسئله جهشی بزرگ برای نسل فعلی اینترنت ما (وب ۲.۰) خواهد بود. در وب ۲.۰ بیشتر داده‌ها به‌صورت متمرکز نگهداری و ذخیره می‌شوند و تغییر این مسئله در web 3 به‌نوبه‌خود انقلاب بزرگی است.
علاوه بر این، کاربران و ماشین‌ها می‌توانند با داده‌ها تعامل داشته باشند. البته این موضوع زمانی امکان‌پذیر می‌شود که برنامه‌ها قادر به درک مفهومی و متنی داده‌ها باشند. بر این اساس، دو سنگ بنای اصلی وب ۳.۰، وب معنایی(Semantic web) و هوش مصنوعی (AI) در نظر گرفته می‌شود.
وب ۳.۰ با ارز دیجیتال و بلاکچین چه ارتباطی دارد؟
قطعاً هر جا که صحبت از غیرمتمرکز بودن به میان می‌آید صحبت به بلاکچین و ارزهای دیجیتال هم کشیده خواهد شد! شبکه‌های وب ۳.۰ از طریق پروتکل‌های غیرمتمرکز کار می‌کند و این پروتکل‌ها بنیان بلوک‌های فناوری بلاکچین و ارزهای دیجیتال نیز محسوب می‌شوند. با توجه به این دو مسئله می‌توان همگرایی و رابطه همزیستی مستحکمی میان این سه فناوری با یکدیگر را پیش‌بینی کرد. علاوه بر این قابلیت همکاری، یکپارچگی کامل و فعالیت خودکار به‌واسطه قراردادهای هوشمند فراهم خواهد شد. این مسئله می‌تواند اداره شرکت‌ها و هر عملیات تجاری را متحول کند. این عملیات می‌تواند از تراکنش‌های خرد تا ذخیره‌سازی فایل‌های P2P مقاوم در برابر سانسور و اشتراک‌گذاری آن با برنامه‌های دیگر را در بر بگیرد. پروتکل‌های امور مالی غیرمتمرکز یا DeFi که پیش‌ازاین با آن‌ها سروکار داشته‌ایم؛ تنها یک بخش بسیار کوچک از قابلیت‌های وب ۳.۰ است. اگر مایل به کسب اطلاعات بیشتر در خصوص امور مالی غیرمتمرکز هستید؛ می‌توانید به مقاله DeFi چیست مراجعه کنید.
فناوری‌های وب ۳.۰
هنگام بررسی فناوری وب ۳.۰ باید به برخی جزئیات توجه کرد از جمله اینکه مفهوم Web 3.0 موضوع جدیدی نیست. جفری زلدمن، یکی از توسعه‌دهندگان اولیه برنامه‌های Web 1.0 و Web 2.0، در سال ۲۰۰۶ درباره وب ۳.۰ مقاله‌ای را به اشتراک گذاشته و از آن حمایت کرده است. اما به‌طورکلی گفتگوها پیرامون این موضوع از اوایل سال ۲۰۰۱ آغازشده بود.
تکامل و تحول فناوری وب ۳.۰
وب ۳.۰ زاییده سیر تکاملی ابزارهای وب در نسل‌های گذشته این فناوری است. مسیر تکامل وب ۳ با فناوری‌های پیشرفته‌ای مانند هوش مصنوعی و بلاکچین ترکیب‌شده است. علاوه بر این ارتباط متقابل بین کاربران و افزایش استفاده از اینترنت منجر به‌سرعت تکامل فناوری وب ۳.۰ شده است. به‌عبارتی‌دیگر اینترنت ۳.۰ نسخه به‌روز شده پیشینیان خود یعنی وب ۱.۰ و وب ۲.۰ است.
وب ۱.۰ (۱۹۸۹- ۲۰۰۵)
وب ۱.۰ که وب استاتیک نیز نامیده می‌شود. تنها دسترسی محدودی به اطلاعات را ارائه می‌کرد و تعاملی با کاربر نداشت. بااین‌حال اولین و قابل‌اعتمادترین اینترنت در دهه ۱۹۹۰ وب ۱.۰ بود. در آن زمان ایجاد صفحات کاربری یا حتی بخش نظرات در مورد مقاله‌ها اصلاً روال جاافتاده‌ای نبود.
وب ۱.۰ الگوریتمی برای فیلتر صفحات اینترنت نداشت؛ بنابراین یافتن اطلاعات مرتبط و موردنظر برای کاربران بسیار دشوار بود. به عبارتی وب ۱.۰ مانند یک بزرگراه یک طرفه با مسیری باریک بود که تنها افراد معدودی در آن تولید محتوا می‌کردند و اطلاعات بیشتر از دایرکتوری‌ها می‌آمد.
وب ۲.۰ (۲۰۰۵ تاکنون)
وب اجتماعی یا وب ۲.۰ به لطف معرفی و پیشرفت فناوری‌هایی همچون جاوا اسکریپت، HTML5، CSS3 و غیره، اینترنت را بسیار تعاملی‌تر کرده است. همین ویژگی امکان ساخت استارتاپ‌هایی با پلتفرم‌های وب تعاملی مانند یوتیوب، فیس‌بوک، ویکی‌پدیا و بسیاری دیگر را به وجود آورده است.
این مسئله باعث شکوفایی شبکه‌های اجتماعی و تولید محتوای کاربر محور شده است چراکه امروزه می‌توان داده‌ها را بین پلتفرم‌ها و برنامه‌های مختلف توزیع کرد و به اشتراک گذاشت.
وب ۳.۰ (به‌زودی…)
وب ۳.۰ مرحله بعدی تکامل وب است که اینترنت را هوشمندتر می‌کند و پردازش اطلاعات را مشابه با هوش انسان انجام می‌دهد. این مسئله از طریق توان سیستم‌های هوش مصنوعی که می‌توانند برنامه‌های هوشمند را برای کمک به کاربران به اجرا درآورند امکان‌پذیر شده است.
بر اساس تعریف تیم برنرزلی، وب معنایی برای ارتباط خودکار با سیستم‌ها، افراد و دستگاه‌های خانگی است. بنابراین هم انسان‌ها و هم ماشین‌ها در فرآیندهای تولید محتوا و تصمیم‌گیری ایفا نقش می‌کنند. این امر تولید و توزیع هوشمندانه محتوای مناسب را مستقیماً برای هر مصرف‌کننده اینترنتی فراهم می‌کند.
ویژگی‌های کلیدی وب ۳.۰
برای درک درست از سطح بعدی اینترنت، باید به چهار ویژگی کلیدی وب ۳.۰ توجه کنیم:
- فراگیری
- وب معنایی
- هوش مصنوعی
- گرافیک سه‌بعدی
در ادامه هرکدام از این چهار ویژگی را با یکدیگر مرور خواهیم کرد:
فراگیری
فراگیری به معنای داشتن ظرفیت حضور در هر مکان به‌صورت هم‌زمان است. از این نظر، وب ۲.۰ در حال حاضر فراگیر است. به‌عنوان‌مثال، یک کاربر فیس‌بوک می‌تواند فوراً یک عکس را گرفته و آن را به اشتراک بگذارد. ازآن‌پس این تصویر به‌طور فراگیر همه‌جا ظاهر می‌شود و هرکسی بدون توجه به موقعیت مکانی می‌تواند تا زمانی که به شبکه‌های اجتماعی دسترسی دارد به این تصویر نیز دسترسی داشته باشد.
وب ۳.۰ با هموار کردن دسترسی اینترنت برای همه در هرکجا و در هر زمان، به‌سادگی این مسئله را ارتقا بخشیده است. از نقطه‌ای به بعد دیگر، سیستم‌های متصل به اینترنت مانند وب ۲.۰ روی رایانه‌ها و تلفن‌های هوشمند متمرکز نخواهند بود زیرا فناوری IoT (اینترنت اشیا) انواع جدیدی از سیستم‌های هوشمند را پدید می‌آورد.
وب معنایی
معناشناسی مطالعه رابطه بین کلمات است. بنابراین، وب معنایی، بر اساس تعریف برنرز لی، به رایانه‌ها کمک می‌کند تا داده‌های زیادی را از وب تجزیه‌وتحلیل کند. این داده‌ها می‌تواند شامل محتوا، تراکنش‌ها و پیوندهای بین افراد باشد. اما درک عملی این موضوع چگونه است؟ به مثال زیر توجه کنید:
- I love Bitcoin
- I
این دو جمله در ظاهر متفاوت‌اند اما معنای آن‌ها تقریباً یکسان است، زیرا معناشناسی فقط با معنا یا احساسات درون محتوا سروکار دارد.
استفاده از معناشناسی در وب، به ماشین‌ها کمک می‌کند تا بتوانند با کمک تجزیه‌وتحلیل داده‌ها معنا و احساسات را رمزگشایی کنند. در نتیجه، کاربران اینترنت تجربه کاربری بهتری خواهند داشت.
هوش مصنوعی
ازآنجایی‌که ماشین‌های وب ۳.۰ می‌توانند معنا و احساسات منتقل‌شده توسط مجموعه‌ای از داده‌ها را بخوانند و رمزگشایی کنند؛ بنابراین ماشین‌های هوشمند را به وجود می‌آورند. اگرچه وب ۲.۰ قابلیت‌های مشابهی را ارائه می‌دهد؛ اما کماکان و در بیشتر زمان‌ها وابسته به انسان است. همین مسئله فضایی را برای رفتارهای فاسد مانند بررسی‌های جانب‌دارانه محصول، رتبه‌بندی‌های جعلی و غیره باز می‌کند.
اینترنت به هوش مصنوعی نیاز دارد تا یاد بگیرد چگونه اصل را از جعل تشخیص دهد و در نتیجه داده‌های قابل‌اعتمادی ارائه دهد.
هوش مصنوعی در عمل به‌زودی به‌طور یکپارچه در اینترنت ۳.۰ قرار می‌گیرد و وبلاگ‌ها و دیگر پلتفرم‌های آنلاین را قادر می‌سازد تا داده‌ها را غربال کنند و آن‌ها را مطابق میل هر کاربر تنظیم کنند. با روند رو به رشد هوش مصنوعی، درنهایت این فناوری می‌تواند بهترین داده‌های فیلتر شده و بی‌طرفانه را در اختیار کاربران قرار دهد.
فضای وب و گرافیک سه‌بعدی
برخی از آینده‌پژوهان نام فضای وب را برای وب ۳.۰ انتخاب کرده‌اند. دلیل این انتخاب هدفی است که وب ۳.۰ دنبال می‌کند. از میان برداشتن مرز فیزیکی و دیجیتال با ایجاد تحول در فناوری گرافیک و تمرکز برجهان‌های مجازی سه‌بعدی از اهداف وب ۳.۰ است.
برخلاف فناوری دوبعدی، گرافیک‌های سه‌بعدی سطح جدیدی را نه‌تنها در بازی‌هایی مانند Decentraland، بلکه در بخش‌های دیگری مانند املاک، سلامت، تجارت الکترونیک و بسیاری موارد دیگر به ارمغان می‌آورند.
برنامه‌های وب ۳.۰
یک نیاز بسیار رایج برای برنامه‌های وب ۳.۰ توانایی هضم اطلاعات در مقیاس بزرگ و تبدیل آن به دانش واقعی و اجرای مفید برای کاربران است. این برنامه‌ها هنوز در مراحل اولیه خود هستند و راه زیادی برای بهبود دارند و با عملکرد بالقوه خود فاصله‌دارند.
برخی از شرکت‌هایی محصولاتی را ساخته یا در دست ساخت دارند که نهایتاً آن‌ها را به برنامه‌های اینترنت ۳.۰ تبدیل می‌کند. از جمله این شرکت‌ها می‌توان به آمازون، اپل و گوگل اشاره کرد. دو نمونه از برنامه‌هایی که از فناوری‌های وب ۳.۰ استفاده می‌کنند Siri و Wolfram Alpha هستند.
سخن پایانی
اینترنت جدید تجربه‌ای شخصی‌تر و سفارشی‌تر، همچنین دستیار جستجوی هوشمندتر و شبیه به انسان و دیگر مزایای غیرمتمرکز را ارائه می‌دهد. علاوه بر این جهان امیدوار است که وب ۳.۰ به ایجاد یک وب منصفانه‌تر کمک کند.
هنگامی‌که وب ۳.۰ به‌طور کامل عرضه شود، اینترنت به‌طور تصاعدی در زندگی روزمره ما یکپارچه‌تر می‌شود. تقریباً همه ماشین‌های معمولی آفلاین امروزی از لوازم‌خانگی مانند اجاق‌گاز، جاروبرقی و یخچال گرفته تا انواع حمل‌ونقل، بخشی از اقتصاد اینترنت اشیا شده و با سرورهای مستقل و برنامه‌های غیرمتمرکزشان (DApps) تعامل می‌کنند و قلمروهای دیجیتال جدیدی را به وجود می‌آورند. بلاکچین و دارایی‌های دیجیتال نیز تعداد بی‌شماری از معجزه‌های فناوری جدید را برای قرن بیست و یکم به ارمغان خواهند آورد.
